Pasożyty z rodziny Demodicidae są bardzo dobrze znane lekarzom weterynarii, ponieważ ich obecność stwierdza się u większości psów. U tych zwierząt zazwyczaj nie dochodzi do wystąpienia objawów chorobowych. Natomiast w przypadku ludzi, świadomość konsekwencji płynących z zakażenia tym pasożytem jest znacznie niższa. Niespecyficzne objawy są często przyczyną niewłaściwego rozpoznania i wdrożenia błędnego sposobu leczenia, pomimo że dostępna metoda wykrywania obecności nużeńca jest stosunkowo prosta i szybka.

Nużeniec – charakterystyka

Nużyca, zwana także demodekozą, jest chorobą skórną wywoływaną przez nużeńce – pasożyty należące do rodziny Demodicidae. Nużeniec jest roztoczem kosmopolitycznym o wysokiej specyficzności gatunkowej, a więc występuje u różnych gatunków ssaków, a dodatkowo dany żywiciel jest związany z określonym typem pasożyta. Cechy charakterystyczne nużeńca to przede wszystkim robakowaty kształt ciała przypominający cygaro, zredukowane odnóża oraz stosunkowo niewielki rozmiar. Taka budowa jest wynikiem przystosowania nużeńców do miejsc ich bytowania, jakimi są między innymi skóra, mieszki włosowe oraz zewnętrzne warstwy naskórka, gdzie odżywiają się łojem skórnym i lipidami. Nużeńce unikają światła słonecznego, są więc aktywne głównie nocą i wtedy też obserwuje się nasilone, nieprzyjemne objawy zakażenia.

Nużyca u psów i kotów

Nużeńce u psów występują powszechnie i uważane są za fizjologiczną faunę skóry naszych czworonogów. Gatunkiem najczęściej występującym u psów jest Demodex canis. Opisano również dwa inne gatunki charakterystyczne dla psów, jednak występujące znacznie rzadziej: Demodex injai oraz Demodex cornei. Jeśli układ odpornościowy psa działa prawidłowo, niewielka liczba pasożytów nie prowadzi do wystąpienia objawów choroby. Do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku bezpośredniego kontaktu, w trakcie wylizywania szczeniąt przez matkę, bądź podczas karmienia.

W przypadku kotów nużyca jest wywoływana przez Demodex gatoi, który może być przenoszony bezpośrednio pomiędzy zwierzętami, mimo to choroba występuje stosunkowo rzadko. Objawami są łuszczące się zmiany i wyłysienia w okolicach oczu i na powiekach, a także świąd.

Diagnostyka nużycy u psów i kotów opiera się na wykonaniu badania mikroskopowego zeskrobin skóry z miejsca występowania zmian chorobowych i stwierdzenia występowania nużeńców lub ich jaj.

Nużyca u ludzi

Do tej pory znane są dwa gatunki tego pasożyta bytujące na człowieku. Rozwijający się głównie w mieszkach włosowych nużeniec ludzki Demodex folliculorum oraz zasiedlający gruczoły łojowe nużeniec krótki Demodex brevis. Najbardziej narażona na obecność pasożyta jest skóra twarzy (przede wszystkim skóra nosa, czoła  brody), rzadziej klatki piersiowej czy okolic brzucha.

Nużeńce przenoszone są na drodze bezpośredniego kontaktu ze skórą chorego, za pośrednictwem zakażonych ubrań, pościeli czy przyborów kosmetycznych, ale także wskazuje się na możliwość przenoszenia jaj pasożyta wraz z kurzem.

Bardziej podatne na zakażenie są osoby starsze, najprawdopodobniej ze względu na obniżoną odporność. Stwierdza się także częstsze występowanie zakażenia u kobiet niż u mężczyzn. Wzrost częstości występowania zakażeń obserwuje się wiosną, kiedy to pasożyty te wykazują wzmożoną aktywność. Jeżeli układ immunologiczny gospodarza działa prawidłowo to obecność nużeńców najczęściej przebiega bezobjawowo, a choroba rozwija się dopiero w momencie spadku odporności.

Do najczęściej wymienianych objawów zakażenia nużeńcem należą: zapalenie brzegów powiek oraz zapalenie spojówek, pieczenie, zaczerwienienie oraz swędzenie powiek czy skóry.

Demodex folliculorum jest odpowiedzialny za wystąpienie przewlekłego przedniego zapalenia brzegów powiek. Obecne w torebce rzęsy roztocza, poruszają się i drażnią cebulkę włosową na drodze mechanicznej. Natomiast drażnienie chemiczne wywołane jest przez ich produkty przemiany materii i prowadzi do rozdęcia cebulki włosowej. Konsekwencją obecności pasożytów w mieszkach włosowych może być także nadmierne wypadnie rzęs oraz zmiana kierunku ich wzrostu. Jest to powodowane podrażnieniem i hiperplazją nabłonka oraz wystąpieniem reakcji alergicznej na chitynowy pancerz.

Z kolei Demodex brevis jest uznawany za przyczynę występowania tylnego zapalenia brzegów powiek. Zaczopowanie ujść gruczołów łojowych przez roztocza prowadzi do ograniczenia sekrecji fosfolipidów, a następnie wzmożonego odparowania filmu łzowego i pojawienia się objawów zespołu suchego oka (łzawienia, zaczerwienienia, swędzenia, podrażnienia oka, suchości i uczucia „piasku” w oku).

Sugeruje się, że nużeniec może być wektorem dla Gram-ujemnej bakterii Bacillus oleronius. Obecność tej pałeczki prowadzi do wystąpienia odpowiedzi zapalnej mieszka włosowego, zwiększenia proliferacji, podwyższenia stężenia limfocytów T oraz pojawienia się zmian grudkowo – krostkowych.

Badanie w kierunku nużycy jest wskazane w przypadkach rozpoznawania trądziku różowatego, bowiem obecność nużeńca jest przyczyną nieskuteczności leczenia przy użyciu antybiotyków.

Diagnostyka

Potwierdzenie występowania pasożytów u pacjenta jest niezwykle proste i szybkie, bowiem opiera się na obserwacji mikroskopowej zeskrobin skórnych, włosów czy też rzęs. Pobrany materiał umieszczony na szkiełku  podstawowym zakrapla się 20% roztworem KOH i przykrywa się szkiełkiem nakrywkowym. Tak przygotowany preparat ogląda się w mikroskopie świetlnym (powiększenie 10x i 20x) w celu stwierdzenia obecności jaj, nimf, bądź postaci dorosłych pasożyta.

Leczenie nużycy jest długotrwałe i obejmuje antybiotykoterapię połączoną z odpowiednimi, regularnymi zabiegami higienicznymi, które mają na celu mechaniczne usunięcie roztoczy. Zastosowanie w terapii zakażenia nużeńcem znajdują też preparaty naturalne takie jak np. olejek z drzewa herbacianego.

Nużyca u zwierząt, prawdopodobnie ze względu na cięższy przebieg choroby, jest znacznie lepiej rozpoznawana niż u ludzi. Mało specyficzne objawy są często przyczyną mylenia demodekozy ocznej z zapaleniem spojówek, a demodekozy skórnej z łojotokowym zapaleniem skóry, dermatozą, trądzikiem czy alergią. Leczenie jest tym trudniejsze i dłuższe, im później została postawiona diagnoza. Dlatego też nie można bagatelizować objawów, których przyczyną może być obecność nużeńca.

źródło: http://dolinabiotechnologiczna.pl/nowosci/nuzyca-czy-to-wylacznie-problem-naszych-pupilow/
Źródło zdjęcia:  http://www.k-state.edu/parasitology/625tutorials/Arthropods17.html