Karmy weterynaryjne na problemy trawienne

Zaburzenia ze strony układu pokarmowego (z objawami biegunki, wymiotów i in.) są coraz częstszymi problemami w praktyce weterynaryjnej psów i kotów, plasują się w statystykach jako drugie, tuż za problemami dermatologicznymi. Wiele z nich można wyleczyć odpowiednią dietoterapią, bez konieczności stosowania środków farmakologicznych. Zmiana sposobu żywienia może poprawić komfort życia pacjenta oraz usprawnić funkcjonowanie przewodu pokarmowego

Zaburzenie trawienia u zwierząt może wynikać z upośledzonego działania enzymów (problemy wydzielnicze) i zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego, a manifestuje się często obniżonym wchłanianiem substancji odżywczych oraz nieprawidłowym wydalaniem (biegunki). Zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego mogą być związane z wiekiem (szczenięta/kocięta i seniorzy wykazują większą wrażliwość) i wielkością zwierzęcia. Szczenięta/kocięta najczęściej chorują w związku ze stresem (zmiana domu i systemu żywienia), ale także, kiedy są nieszczepione i nieodrobaczane (choroby bakteryjne, wirusowe, pasożyty) oraz w związku z połykaniem różnych przedmiotów. Występują również predylekcje rasowe (upośledzenie wchłaniania wit. B12 u sznaucerów olbrzymów, pierwotne spichrzanie miedzi u bedlington terierów, west highland white terrierów czy spanieli; upośledzenie wchłaniania cynku u bulterierów; hiperlipidemia u sznaucerów miniaturowych, nadwrażliwość na gluten u seterów irlandzkich, enteropatia białkogubna u terierów pszenicznych). Niemały wpływ ma rodzaj i jakość pobieranej karmy (złe jej skomponowanie) oraz tzw. przekarmianie, czyli nadmierna podaż karmy (zwłaszcza w przypadku osobników „łapczywych”), niechęć do jedzenia (jadłowstręt) oraz higiena.

W toku ewolucji

Jelito cienkie jest głównym miejscem trawienia i wchłaniania składników pokarmowych u mięsożerców. Ich przewód pokarmowy dostosował się w trakcie ewolucji do trawienia skoncentrowanych pokarmów o niskiej zawartości włókna, wysokiej zawartości białka i podwyższonej zawartości tłuszczu, stąd największe znaczenie mają procesy trawienne zachodzące w górnej części przewodu pokarmowego – jelito cienkie. Mikrokosmki zwiększają powierzchnię chłonącą i poprawiają wydajność wchłaniania składników pokarmowych. Ich rozkład jest możliwy dzięki wykorzystaniu enzymów trzustkowych oraz błony śluzowej jelit. Aktywność enzymów jest zależna od gatunku zwierzęcia, wielu czynników osobniczych – takich jak wiek czy wielkość. Np. psy ras dużych mają wyższą zawartość wody w kale i przy karmieniu ich nieprawidłową dietą częściej dochodzi do niepożądanej luźnej konsystencji odchodów. Dieta jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na skład i aktywność mikrobioty przewodu pokarmowego. Np. spożywanie dużych ilości białka, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego, sprzyja wzrostowi Cl. perfringens, natomiast zmniejsza ilość Bifidobacterium i niektórych szczepów Lactobacillus w kale.

Syndrom upośledzonego wchłaniania

Problemy gastryczne mogą się przejawiać jako nieprawidłowe trawienie i fermentacja. Dochodzi wówczas do nadmiernego namnożenia się drobnoustrojów oraz gromadzenia się gazów i niebezpieczeństwa rozszerzenia/wzdęcia żołądka, czego następstwem może być jego skręt (zwłaszcza u psów ras dużych i olbrzymich). Konsekwencją zaburzeń żołądkowych jest osłabienie trawienia jelitowego (osłabienie wchłaniania składników odżywczych i wody), zmiana profilu mikrobioty jelitowej oraz nasilenie procesów fermentacji niestrawionych resztek pokarmowych w jelicie grubym. Może to prowadzić do fermentacyjnej lub gnilnej niestrawności oraz do podrażnienia i osmotycznej biegunki z oddawaniem wodnistego, cuchnącego kału. Skrupulatne przestrzeganie higieny żywienia pozwala uniknąć zaburzeń flory bakteryjnej jelit. Przy ostrych biegunkach powinno się wprowadzić 24-godzinną głodówkę ze swobodnym dostępem do wody. Karma o wysokiej strawności zmniejsza przypływ do jelita grubego substancji podatnych na procesy fermentacyjne, a niektóre składniki włókniste obniżają procesy przemiany materii drobnoustrojów w jelicie grubym, mają bowiem właściwości buforujące. Ulegają one powolnemu rozkładowi przez drobnoustroje, tak że mogą być zalecane przy biegunce fermentacyjnej z „kwaśnym kałem”. Należy pamiętać, że zwierzęta cierpiące na biegunkę czy wymioty mogą szybko stać się odwodnione.

Zaburzenia wydalania mogą być również związane z przemianami kwasów tłuszczowych w jelitach – tzw. biegunki sekrecyjne. Wolne kwasy tłuszczowe są w jelitach hydroksylowane przez bakterie, zaburzone jest trawienie i wchłanianie tłuszczów.

Przewlekła biegunka uszkadza na długi czas błonę śluzową mikrokosmków. Następstwem może być niedobór zawartych w tej błonie dwusacharydaz, co może prowadzić do obniżenia strawności i transportu dwusacharydów do dalszych odcinków przewodu pokarmowego oraz zaburzeń fermentacyjnych. Nagromadzenie lotnych kwasów tłuszczowych, a nawet mleczanów, może prowadzić do biegunki osmotycznej.

• utrata wagi ciała,
• przemijająca lub przewlekła biegunka,
• wydalanie nadmiernej ilości kału, stałe uczucie głodu,
• wymioty,
• osłabienie kondycji okrywy włosowej i zahamowany wzrost młodych zwierząt,
• apatia.

Z jakimi schorzeniami przewodu pokarmowego, które prowadzą do syndromu złego wchłaniania, możemy mieć do czynienia?

1. U dorosłych kotów często dochodzi do zwężenia przełyku, a także schorzeń jelit o podłożu bakteryjnym lub zatkania jelit (z powodu powstawania kul włosowych – pilobezoarów). Bardzo groźny jest zespół okrężnicy olbrzymiej, w którym następuje zaczopowanie masami kałowymi jelita grubego i zatrucie zwierzęcia przez toksyny z zalegającego kału. Przyczyną syndromu okrężnicy wielkiej u kotów są stresujące warunki życia, takie jak zmiana miejsca zamieszkania lub pojawienie się nowego zwierzęcia w domu.

2. SIBO (ang. small intestinal bacterial overgrowth) – przerost bakterii w jelicie cienkim, przebiegający z nadmiernym rozrostem w nim mikrobioty bakteryjnej typowej dla jelita grubego, co powoduje zaburzenia trawienia oraz wchłaniania pokarmów, a zwłaszcza tłuszczów i wit. B12. B12 zużywana jest przez bakterie (prowadzi to do niedokrwistości megaloblastycznej); rozpad cząsteczek soli kwasów żółciowych prowadzi do zaburzeń trawienia tłuszczów i w konsekwencji powoduje biegunkę tłuszczową o charakterze wodnistym oraz upośledzenie wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Dochodzi do uszkodzenia kosmków jelitowych. Zwiększenie populacji bakterii w górnym odcinku jelita cienkiego może mieć podłoże idiopatyczne (tzw. idiomatyczne SIBO, określane mianem „biegunki reagującej na antybiotyki).

3. IBD– ang. Inflammatory Bowel Disease – nieswoiste choroby zapalne jelit.

Grupa idiopatycznych zaburzeń żołądkowo-jelitowych charakteryzująca się naciekaniem błony śluzowej przez komórki zapalne. W zależności od rodzaju tych komórek, może to być m.in. zapalenie limfoplazmocytarne (częściej występujące) czy eozynofilowe.
Patogeneza schorzenia nie jest znana. Mechanizmy jego powstawania obejmują nieprawidłową reakcję układu immunologicznego na składniki zawarte w pożywieniu, czy obecną w przewodzie pokarmowym mikrobiotę bakteryjną.
IBD powoduje zaburzenia wchłaniania w jelitach, ich nieprawidłową motorykę, wymioty, biegunkę, brak apetytu, spadek masy ciała, w konsekwencji może prowadzić do wyniszczenia organizmu.

4. Zaburzenia trawienia mogą być powiązane także z nieprawidłowym funkcjonowaniem egzokrynnym trzustki (wytwarzanie insuliny i enzymów trzustkowych – niezbędnych do trawienia tłuszczów). Zwierzęta cierpiące na niewydolność trzustki często bywają wychudzone (pomimo dobrego apetytu). Postać przewlekła zapalenia trzustki prowadzi do stopniowego upośledzenia funkcji endo- i egzokrynowej, co w efekcie prowadzi do rozwinięcia się cukrzycy lub/i zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki. U sznaucerów miniaturowych z hiperlipidemią przewlekle podwyższenie trójglicerydów w osoczu prowadzi do zapaleń trzustki. Niewydolność tego gruczołu dość często występuje u młodych owczarków niemieckich, cierpiących na jego zanik. Objawami są biegunka tłuszczowa (duże objętości kału, barwy szaro-żółtawej) oraz koprofagia.  

5. Nieprawidłowa praca wątroby może również skutkować zaburzeniami trawiennymi. Choroby wątroby są relatywnie często obserwowane u psów, rzadziej u kotów.

Zmiana diety wprowadzana przez lekarza weterynarii musi być poprzedzona obszernym wywiadem z właścicielem zwierzęcia oraz kompleksowymi badaniami, w celu zdiagnozowania przyczyny zaburzeń trawiennych.

Niezbędna dieta

Linie karm na zaburzenia trawienne przez producentów polecane są dla zwierząt: z ostrą i przewlekłą biegunką, chorobą zapalną jelit, zaburzeniami trawienia, zapaleniem żołądka i okrężnicy, wewnątrzwydzielniczą niewydolnością trzustki oraz anoreksją. Linie „low fat” polecane są dla pacjentów z chronicznym zap. trzustki i w okresie rekonwalescencji z ostrego zap., niewydolnością wydzielniczej trzustki, hiperlipidemią, przerostem mikrobioty jelitowej oraz limfangiektazją (rozszerzenie przestrzeni chłonnych błony śluzowej jelit, rasy psów z predylekcją do tego schorzenia: yorkshire terrier, golden retriever, jamnik, rottweiler).

Podziały

Karmy są tak skomponowane, aby zapewnić dostarczenie zbilansowanych prawidłowo składników pokarmowych pomimo obniżonej funkcji absorpcyjnej jelit, pomagają obniżyć drastyczne skutki biegunki oraz dostarczają składników funkcjonalnych, wspomagających procesy regeneracyjne i rekonwalescencję (m.in. wpływ na układ immunologiczny).

Zmiana diety zawsze powinna przebiegać stopniowo (nawet do 5 dni, zmieniając proporcje wcześniej podawanej karmy i nowej). Jednak w szczególnych wypadkach można odstąpić od tej zasady lub znacząco skrócić okres przejściowy (linie karm na problemy trawienne są łatwostrawne i smakowite), zwłaszcza przy nietolerancji pokarmowej i ostrej biegunce. Do produkcji karm używa się ograniczonej liczby źródeł białka (np. ryba, kurczak, kaczka) oraz węglowodanów (tapioka, ryż, bez glutenu pszenicznego) o wysokiej strawności. W leczeniu biegunek zalecana strawność białka powinna wynosić 92% i powyżej (przy strawności s.m. powyżej 85%). Białka o dobrej jakości, niekiedy hydrolizowane. Ograniczona ilość wysoko strawnego tłuszczu (8-12%). Karma o skoncentrowanej energii (powyżej 4000 kcal/kg) pozwala na zredukowanie objętości posiłku i mniejsze obciążenie przewodu pokarmowego. Niska zawartość włókna (poprawia strawność i wchłanialność karmy) o 5-15%. Włókno w diecie wpływa na opróżnianie żołądka, tranzyt jelitowy, wiązanie toksyn w treści jelita, wiązanie w ody w treści jelitowej i w kale, buforowanie kwasów żołądkowych, wzrost i rodzaj mikrobioty przewodu pokarmowego oraz gęstość i lepkość treści pokarmowej. Diety nie zawierają laktozy ani sacharozy.

Dodatki aktywne:

- Dodatek antyoksydantów (wit. C, wit. E, tauryna i luteina – wyciąg z aksamitki), neutralizującycyh wolne rodniki.

- Wysoki poziom kwasów omega-3 (DHA i EPA) – ograniczają reakcje zapalne.

– Fruktooligosacharydy FOS (włókno rozpuszczalne) wspomagają pracę śluzówki jelit – nie są trawione, ale ulegają fermentacji bakteryjnej. Produktem tej fermentacji są krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (LKT), które zakwaszają treść jelitową. Stanowią też substrat odżywczy wykorzystywany przez komórki jelit, chroniąc je przed zanikiem, zwłaszcza w obrębie jelita grubego. Dodatek do diety FOS zapobiega biegunkom tła infekcyjnego, spowodowanym przerostem patogennych bakterii w jelitach. Ten proces fermentacji sprzyja przede wszystkim rozwojowi specyficznej mikrobioty bakteryjnej jelit (Bifidobacteriaceae, Lactobacillus), która wykazuje korzystny wpływ na stan zdrowia przewodu pokarmowego i usprawnia trawienie/wchłanianie składników odżywczych. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe pobudzają proliferacje komórek błony śluzowej jelita grubego, zwiększają ukrwienie, zwiększają wchłanianie sodu. Naturalnym źródłem FOS jest pulpa buraczana, psyllium czy hydrolizowana cykoria.

– Zeolit; glinka; wchłania nadmiar wody w przewodzie pokarmowym, wiąże toksyny, tworzy warstwę ochronną na powierzchni błony śluzowej jelit;

– Mannooligosacharydy MOS (włókno niestrawne pochodzące ze ściany komórkowej drożdży; zbudowane z cukrów glukozy i mannozy) wpływają na równowagę mikrobioty bakteryjnej jelit oraz wykazują bezpośredni i pośredni (stymulują układ immunologiczny) wpływ na stan przewodu pokarmowego. Dzięki temu bardzo skutecznie zapobiegają biegunce oraz innym zaburzeniom trawiennym tła infekcyjnego.

– Podwyższony poziom wit. z grupy B. Dla diet typu „intestinal” nie ma przeciwwskazań do stosowania.

Formuła karmy „hepatic” została opracowana w ten sposób, aby zapewnić energię i składniki odżywcze wątrobie i całemu organizmowi zwierzęcia. Obniżenie ilości toksyn powstających podczas metabolizmu. Karma ułatwia limitowanie absorpcji toksyn z jelita grubego (amoniak produkowany przez bakterie i trafiający do krwiobiegu; może spowodować encefalopatię wątrobową). Dietą można skutecznie obniżyć poziom toksyn, na jakie eksponowane są hepatocyty. Karma: wysoka koncentracja energii z tłuszczu (zapobiega katabolizmowi białek), umiarkowanie ograniczona liczba wysoko przyswajalnych białek, wysoce strawne węglowodany złożone (powolne trawienie, dostarczanie glukozy dla wątroby), podwyższony poziom włókna pokarmowego rozpuszczalnego i nierozpuszczalnego (wspomaga pracę jelita grubego, w tym oczyszczanie organizmu z toksyn wraz z kałem), podwyższony poziom cynku (w chorobach wątroby często występuje niedobór cynku; cynk jest zaangażowany w procesy detoksykacji amoniaku w wątrobie), a obniżony miedzi (zapobieganie chorobie spichrzeniowej).

Należy również wyróżnić specjalne produkty, takie jak diety w saszetkach przy wspomaganiu nawodnienia organizmu (poleca się je stosować w okresie pooperacyjnym, odwodnieniu czy ostrej biegunce i umiarkowanych wymiotach). Przeciwwskazaniem do ich stosowania jest bezmocz, uporczywe wymioty i upośledzenie trawienia.
Na uwagę zasługują superkoncentraty w paście dla kotów – przydatne w chronicznych zaburzeniach pokarmu, w okresie rekonwalescencji, przy wyniszczeniu-kacheksji. Godna zainteresowania jest także linia karm dla szczeniąt – specjalnie zadbano o jej smakowitość, by wspomóc osłabiony apetyt zwierzęcia. Ułatwieniem może być też możliwość moczenia suchej karmy.

Na koci ząb

Karmy dla kotów z linii „intestinal” również są wyjątkowo smakowite. Można uniknąć dzięki temu problemu neofobii pokarmowej, dość typowej dla tej grupy zwierząt. Szczególnie ważne jest, by koty z zaburzeniami mikrobioty bakteryjnej w jelitach otrzymywały pokarm wysoce strawny, ponieważ im wyższa strawność karmy, tym mniej substancji resztkowych dostępnych dla bakterii. Przy ostrych biegunkach na 24 godz. wstrzymujemy podawanie karmy, a potem przez 2-3 dni podajemy dietę mokrą w małych porcjach. Jeśli dotychczas kot jadał tylko pokarmy suche, to podajemy dietę suchą, w ilości zaspokajającej potrzeby bytowe – energia metaboliczna (należy pamiętać, że chore zwierzę znacząco ogranicza aktywność ruchową). Dawka energii powinna zatem wynosić od 45 do 60 kcal/kg m.c./dzień, gdzie zapotrzebowanie wynosi 45 kcal/kg/dzień. Pokarm powinien zawierać ograniczoną ilość węglowodanów strawnych (1-3% karmy mokre). Tłuszcze w diecie są ważnym czynnikiem regulacyjnym, wpływają na zmniejszenie napięcia mięśniówki żołądka i stymulują wydzielanie trzustkowe. Stanowią skoncentrowane źródło energii, jednocześnie decydując o smakowitości pokarmu. Zatem przy ostrych biegunkach dieta powinna zawierać 12-15% tłuszczu w s.m., natomiast w żywieniu kotów z przewlekłą biegunką 15-22%.

Praca u podstaw

Należy uświadomić właścicieli zwierzęcia, jak ważna jest dietoprofilaktyka przy tych schorzeniach. Lepsze efekty uzyska się, dzieląc odpowiednią dzienną ilość karmy na mniejsze porcje podawane kilkakrotnie (2-4 razy). Zwierzę powinno mieć stały dostęp do czystej wody. Powinno się unikać podawania smakołyków i resztek ze stołu oraz nie pozwalać psom pobierać niezidentyfikowanych produktów na spacerach. W przypadku schorzeń o przebiegu ostrym regeneracja kosmków jelitowych wymaga stosowania terapii dietetycznej przez co najmniej 3 tygodnie. W przypadku schorzeń przewlekłych może okazać się konieczne/korzystne stosowanie diety do końca życia zwierzęcia.

Diety dla psów i kotów z biegunką i wymiotami
Katarzyna Rogala 
Badis sp. z o.o.

Biegunka nie jest chorobą, tylko objawem toczącego się procesu chorobowego. Ta stosunkowo częsta przyczyna wizyt w gabinecie weterynaryjnym może mieć różne przyczyny: pasożyty, reakcje alergiczne, błędy żywieniowe i wiele, wiele innych. Wszystkie karmy typu INTESTINAL (biegunka, wymioty) wspomagają leczenie objawów choroby – przyczynę należy zdiagnozować i leczyć zgodnie z wynikami badań. Stosowanie diety typu INTESTINAL, lekko strawnej, bogatej w wysokowartościowe białka i węglowodany, a także elektrolity wspomaga leczenie. Dodatek substancji łagodzących objawy zapalne jelit i poprawiających funkcjonowanie przewodu pokarmowego przynosi ulgę choremu zwierzęciu.

źródło: http://www.biznesweterynaryjny.pl/nr/zywienie/karmy_weterynaryjne_na_problemy.html